Scopus – ғылыми әдебиеттерді қамтитын бірыңғай абстрактілі және библиографиялық мәліметтер базасы. Оны арнайы институционалдық жазылым арқылы қол жеткізуді қамтамасыз ететін Elsevier Publishing жасаған.
Бұл дерекқорға қызығушылық анық және кездейсоқ емес. Ғылыми дәрежесі бар мамандар үшін өз зерттеулерін осы дерекқорға енгізілген тиісті журналдарда жариялау маңызды. Дегенмен, ғылыми журналды жариялау үшін тек Scopus тізімінде болу жеткіліксіз. Журналдың сәйкес SiteScore рейтингі мен пайыздық көрсеткіші болуы керек. Олай болмаған жағдайда мақала қарастырылмайды. Сондықтан зерттеуіңізді жариялау үшін ең қолайлы журналды таңдау үшін осы көрсеткіштерді түсіну өте маңызды.
Процентильдер мен квартилдер
Алдымен терминологияны оның негізгі түсінігінде қарастырайық, содан кейін арнайы Scopus деректер базасына және қажетті көрсеткіштерді талдау мысалдарына көшейік.
«Процентиль» термині жалпы мәндердің пайызы берілген өлшемге тең немесе одан аз болатын өлшемді білдіреді. Мысалы, деректер мәндерінің 90 пайызы 90 пайыздық шамадан төмен. Немесе деректер мәндерінің 10 пайызы 10 пайыздық шамадан төмен. Квартилдер - деректер кестесін төрт бөлікке бөлетін мәндер. Бұл осы ұғымдардың жалпы белгісі. Енді оның Scopus дерекқорына қалай қолданылатынын қарастырайық.
- 25% — Q1, 1-квартиль, 99-75 процентиль;
- 25% — Q2, II квартиль, 74-50 процентиль;
- 25% — Q3, III квартиль, 49-25 процентиль;
- 25% — Q4, IV квартиль, 24-1 процентиль.
Осы диаграммаға сүйене отырып, Scopus дерекқор құрылымын шарлау онша қиын емес. Әрі қарай, біз бұл іс жүзінде қалай жұмыс істейтіні туралы мысалдарға толығырақ көшеміз. Бірақ алдымен тағы бір маңызды мәселені қарастырайық.
Қандай жағдайда журнал үшін пайыздық көрсеткіш есептелмейді?
Scopus жүйесіндегі пайыздық көрсеткіш келесі жағдайларда есептелмейді:
- Ғылыми журнал Scopus-қа үш жыл бұрын қабылданған кезде. Бұл жағдайда бәрі түсінікті, өйткені есептеу үшін деректер жеткіліксіз;
- ғылыми журнал Scopus-тан шығарылған кезде.
Барлық басқа жағдайларда мұндай көрсеткішті еш қиындықсыз есептеуге болады.
Ғылыми журналдың квартилін процентиль арқылы қалай анықтауға болады
Кейбір анықтамалар бір қарағанда күрделі болып көрінгенімен, оларды іс жүзінде түсіну оңай. Ғылыми журнал жататын әрбір пән санатының өз градациясы болады. ААҚ классификациясына сәйкес, санаттағы барлық журналдар CiteScore кемуі бойынша реттелген. Нақты мысалды қарастырайық. Біз 86-процентильмен айналысып жатырмыз делік. Бұл ғылыми журналдың берілген салада ең жоғары CiteScore көрсеткіші бар 14% (86 минус 100) жарияланымдарына жататынын білдіреді.
Және, әрине, бұл жауап Scopus CiteScore тұжырымдамасының негізін ескерместен толық емес болар еді. Қарапайым тілмен айтқанда, CiteScore – бұл Scopus дерекқорында ғылыми журнал алатын рейтинг. Бұл көрсеткіш белгілі бір жылда алынған құжатқа сілтемелер саны негізінде есептеледі (бұл алдыңғы үш жылда жарияланған құжаттарға қатысты). Содан кейін бұл көрсеткіш Scopus жүйесінде индекстелген және сол кезеңде жарияланған құжаттардың санына бөлінеді.
Айтпақшы, ғылыми журнал көптеген Scopus салаларына қатысты болған кезде тағы бір маңызды аспект бар. Мұндай жағдайларда журналдың әрбір өрісте өз пайыздық көрсеткіші бар екенін көресіз. Сәйкесінше, ең жоғары пайыздық мән таңдалады. Бұл журналдың соңғы Scopus пайыздық көрсеткіші болады.
Қорытындылай келе…
Ғылыми дәрежесі бар барлық мамандар үшін осы мақалада сипатталған ақпаратты түсіну Scopus дерекқорын тиімді пайдалану үшін өте маңызды. Өз саласындағы әрбір сарапшы үшін екі зерттеу жұмысының рецензияланатын, халықаралық мойындалған Scopus журналында жарияланған журналында болуы өте маңызды. Дегенмен, бұл жалғыз талап емес. SiteScore процентильі зерттеу өрістерінің бірінде кемінде 35-ші болуы керек.
Әскери қызметкерлерге, жоғары әскери оқу орындарының, ғылыми ұйымдардың немесе мамандандырылған оқу орындарының мамандарына қойылатын талап біршама ерекшеленеді. Оларда Scopus пайыздық баллы кемінде 50 болатын үш зерттеу жұмысы болуы керек.
Бір мысалды қарастырайық. Егер академиялық дәрежесі бар адам туралы айтатын болсақ, онда дерекқор өрістерінің әрқайсысында олардың пайыздық көрсеткіші 35-тен төмен болса, материалдарды жариялауға арналған ғылыми журнал талаптарға сәйкес келмейді. Мысалы, Scopus мәні 37, бірақ 34 емес.
Бұл механизмдерді түсіну Scopus деректер базасын тиімді пайдалануға мүмкіндік береді.
